System pracy zmianowej – jak to działa
Według przepisów Kodeksu pracy: „czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy”. Artykuł 128. mówi, że pod pojęciem pracy zmianowej należy rozumieć: „wykonywanie pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni”.
Jeżeli w danym zakładzie stosuje się taki rodzaj organizacji czasu pracy, to należy pamiętać o zachowaniu:
- co najmniej 11-godzinnego, nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie,
- co najmniej 35-godzinnego, nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu.
Pracodawca może zlecić podwładnym wypełnianie obowiązków w niedziele oraz święta. Zatrudnionym przysługuje za te dni inny dzień wolny. Raz na 4 tygodnie każdy pracownik powinien mieć szansę skorzystania z wolnej niedzieli.
Przerwa w pracy
Przerwy w pracy są regulowane przez Kodeks pracy. Według artykułu 134. jeśli czas pracy wynosi co najmniej 6 godzin, to zatrudnionym przysługuje 15 minut przerwy wliczanej do czasu pracy. Istotne jest, że ten kwadrans nie może być wykorzystywany w inny sposób. To znaczy, że pracownicy nie mają prawa zrzec się przerwy i np. wychodzić z zakładu 15 min wcześniej.
Praca zmianowa a zdrowie
Niestety system pracy zmianowej źle wypływa na zdrowie ludzi. Organizm człowieka bardzo szybko traci naturalny rytm, co odbija się na funkcjonowaniu całego organizmu. Zakłócenie biologicznego zegara powoduje przede wszystkim zmiany w gospodarce hormonalnej. Naukowcy opisali nawet jednostkę chorobową nazwaną zespołem nietolerancji pracy zmianowej. Do jej głównych objawów zalicza się: bezsenność, zakłócenia w prawidłowym funkcjonowaniu układu krążenia oraz układu nerwowego, obniżenie odporności.
Nieregularny tryb życia wpływa również na rozwój takich chorób jak: cukrzyca, nowotwory, zapalenie jelit, niepłodność, nadciśnienie tętnicze, wzrost stężenia złego cholesterolu, otyłość. Oprócz tego zakłócone są funkcje poznawcze mózgu, co wpływa na jakość wykonywanych zadań. Pracownicy mają obniżoną koncentrację, ich zdolność do przyswajania nowych rzeczy pozostawia wiele do życzenia. Praca w nocy przy sztucznym świetle sprawia także, że wzrok szybciej się męczy. Zmianowy system ma swoje wady, jednak niektórzy lepiej czują się wykonując obowiązki w trybie mniej regularnym.